Φαίνεται ότι πολλά άλλαξαν στην οικονομική επιστήμη από τότε που τέλειωσα τις οικονομικές μου σπουδές, πριν 24 περίπου χρόνια.
Βέβαια, ήθελα να πιστεύω ότι δεν είχα πάψει να παρακολουθώ τις εξελίξεις της επιστήμης μου, αλλά καθώς φαίνεται πράγματι έχασα «επεισόδια».
Αναφέρομαι σε ό,τι εδώ και πάνω – κάτω μια εικοσαετία ολοένα και πιο συχνά ακούγεται ένα νέο οικονομικό ευαγγέλιο. Το ευαγγέλιο εκείνο που μας λέει ότι το σύστημα της ελεύθερης αγοράς, προκειμένου να είναι πιο αποτελεσματικό, πιο ανταγωνιστικό, χρειάζεται λιγότερους παίκτες στην αγορά! Εγώ π.χ., πίστευα ότι ίσχυε ακριβώς το αντίθετο! Βέβαια, οι άνθρωποι που ευαγγελίζονται τα νέα επιστημονικά (και αγοραία) δεδομένα, υπεραμύνονται του «ανταγωνισμού» των πολλών, και πολύ περισσότερο υπεραμύνονται του ανταγωνισμού των πολλών οι κυβερνήσεις (εδώ και διεθνώς). Κανείς δεν θέλει καρτέλ και πολύ περισσότερο μονοπώλια στην αγορά! Ουδείς!
«Παραδόξως» όμως, (για τα δεδομένα μιας κυρίαρχης ιδεολογίας που πασχίζει υποτίθεται να φέρει την αγορά κοντύτερα στον πλήρη ανταγωνισμό και όχι να την απομακρύνει απ’ αυτόν), εδώ και είκοσι χρόνια, η παγκόσμια τάση (και επομένως και η τάση στη χώρα μας) είναι ο συγκεντρωτισμός. Το ζήσαμε σχεδόν σε όλους τους σημαντικούς κλάδους. Και πάντοτε, την προτεραία της έναρξης του αγοραίου πογκρόμ, δηλαδή της περιόδου που άρχιζε να ανατέλλει η βασιλεία των λίγων και μεγάλων και να δύει η βασιλεία των πολλών και μικρών, η επίσημη γραμμή ήταν ότι η εξέλιξη θα ευνοούσε τον ανταγωνισμό, και βέβαια ακούγαμε όλες εκείνες τις επιστημονικοφανείς γαρνιτούρες που μίλαγαν για αναμενόμενες μειώσεις τιμών (λόγω του ανταγωνισμού), για καλύτερες ποιότητες αγαθών ή υπηρεσιών (ανάλογα για ποιόν κλάδο μιλούσαμε), κ.λπ., κλπ.
Ας περιορισθώ σε ένα παράδειγμα. 2,5 – 3 μεγάλες τράπεζες είχε ειπωθεί κάποτε ότι είναι υπεραρκετές για τα ελληνικά δεδομένα. Το έχουν και το λένε συχνά, από πρωθυπουργοί ως τραπεζίτες.
Και όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα νομίζω ότι δεν αρκεί να επιχειρηματολογήσω περισσότερο, ώστε να καταθέσω κι εγώ την δική μου άποψη : γιατί τρεις τράπεζες κι όχι μία! Αν είναι καλό για τον τόπο και την οικονομία να έχεις τρεις τράπεζες μόνο, ίσως θα ήταν ακόμα πιο οικονομικό (και ανταγωνιστικό!!!) να έχεις μία! Ποια η διαφορά από άποψη σημασίας για την οικονομία μεταξύ των τριών και της μίας; Το ίδιο καλό (ή το ίδιο κακό) θα γίνονταν και στη μια και στην άλλη περίπτωση.
Από την άλλη, δεν μπορώ να μη θυμίσω λίγο την ιστορία του πράγματος. Θυμηθείτε πριν είκοσι χρόνια, και πάλι υπήρχαν στην ουσία δύο τραπεζικοί όμιλοι (Εθνική – Εμπορική) που μονοπωλούσαν την τραπεζική αγορά. Τότε όλοι, οικονομολόγοι, ειδικοί ή λιγότερο ειδικοί, πολιτικοί, άνθρωποι της αγοράς και βεβαίως οι μικρές τράπεζες, που μερικές απ’ αυτές σήμερα διεκδικούν την μια από τις 2,5 (!) θέσεις που «αντέχει» η αγορά, ΔΙΚΑΙΩΣ έβαλαν κατά το ολιγοπωλίου που επικρατούσε στον κλάδο, οι οικονομολόγοι υμνούσαν τα «αγαθά» του ανταγωνισμού και των ωφελειών που θα προέκυπταν αν η αγορά άνοιγε, δηλαδή οι παίκτες γίνονταν περισσότεροι και την ίδια στιγμή καταργούνταν το ολιγοπώλιο, κ.λπ., κ.λπ. Ήρθε λοιπόν ο καιρός και το ολιγοπώλιο έσπασε, (το πώς είναι ολόκληρη ιστορία αλλά δεν είναι του παρόντος να αναλυθεί), οι δύο όμιλοι συρρικνώθηκαν (περισσότερο η Εμπορική), κι έτσι πράγματι οι μικροί του κλάδου άρχισαν να ανασαίνουν, άρχισαν να μεγαλώνουν τα μερίδιά τους στην αγορά, μέχρις ότου έφτασαν κι αυτές να γίνουν τόσο μεγάλες, ώστε πλέον να αισθάνονται ότι ένα νέο ολιγοπώλιο, δεν θα ήταν δα και τόσο κακό. Το κακό ως φαίνεται εντοπίζονταν στο ζήτημα του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των ολιγοπωλίων και όχι στο αν έπρεπε ή όχι να υπάρχουν αυτά τα ολιγοπώλια. Αφού πια το («κακό») κράτος έφυγε απ’ τη μέση, τώρα μπορεί το ζήτημα να ξαναϊδωθεί, διότι τελικά, τα ολιγοπώλια, δεν φαίνεται να είναι και τόσο κακό πράγμα, είναι μάλλον μια παρεξηγημένη κατάσταση των πραγμάτων!
Έτσι, οι ίδιοι σχεδόν άνθρωποι (οικονομολόγοι, τραπεζίτες, άνθρωποι της αγοράς, πολιτικοί) που προ 20ετίας (και για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα) έπλεκαν το εγκώμιο μιας πλήρως απελευθερωμένης τραπεζικής αγοράς, σήμερα, ευαγγελίζονται άλλα πράγματα, σήμερα ιερουργούν σε άλλα επιστημονικά και οικονομικά δόγματα. Σήμερα η κλίμακα μέτρησης φαίνεται να αντικαταστάθηκε μ’ αυτή που κάπου πολύ παλιά (δεν θυμάμαι τώρα πού) είχα διαβάσει ότι ισχύει σε μια φυλή κάπου στον Ειρηνικό Ωκεανό. Εκεί λοιπόν μετράνε ως εξής : ένα, δύο, τρία, πολλά. Φαίνεται, ότι τούτη τη λογική αρίθμησης έχει υιοθετήσει η Νέα Τάξη Πραγμάτων (διεθνώς και στη χώρα μας). Έτσι μπορεί να εξηγηθεί, το πώς ο ανταγωνισμός, που αποτελεί όχι μόνο το θεμέλιο στο οικονομικό οικοδόμημα της Νέας αυτής Τάξης, μα, και κυρίως αυτό, αποτελεί το ιδεολογικό – πολιτικό θεμέλιο του ίδιου του –τρεχόντως- κυρίαρχου συστήματος, μπορεί να δικαιολογηθεί μέσω της περιθωριοποίησης και σύνθλιψης της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας.
