του Στέλιου Συρμόγλου
Παρακολουθώ τις εξελίξεις στην Ελλάδα – είπε ο αυτόκλητος ξένος συνομιλητής μου – και διερωτώμαι πως ένας τέτοιος λαός, που δεν καταδεχόταν ν’ αφήσει ούτε σκιά δειλίας στο ιστορικό του παρελθόν, δέχεται παθητικά τον...αυταρχικό μηδενισμό της πολιτικής και την πεισιθάνατη κοινωνική απελπισία, ενώ φαίνεται να αγνοεί τη σημασία που έχει το αίσθημα του ιστορικού του παρελθόντος, την ιδιοτυπία των αγώνων του και το δεσμό του με την αντίδραση για την αξιολόγηση του έργου. Είναι σαν να έχασε ακόμα και τις αναμνήσεις του ιστορικού του υποσυνείδητου, χρήσιμες για την αναστροφή του παρόντος…
Η ερμητική αυτή διαπίστωση του ξένου συνομιλητή μου, με την εξειδικευμένη γνώση του ως καθηγητή των Διεθνών Σχέσεων σε γνωστό βρετανικό πανεπιστήμιο, αλλά κυρίως με τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις για την κατάσταση στην Ελλάδα από πρόσφατο πολυήμερο ταξείδι του στη χώρα μας, δεν αφήνει περιθώριο για την “πολυτέλεια” μιας επιπόλαιας απάντησης. Απομονωμένης μάλιστα από την ψυχοτροπία του νεοέλληνα, σε σχολαστική σύγκριση με άλλες κοινωνίες σε κρίση, με άλλα στοιχεία της εσωτερικής του διάρθρωσης και σε δυναμική κίνηση, σαν εξέλιξη από βαθύτερες καταβολές, σε συνδυασμό με τωρινά κακέκτυπα λειτουργίας του, πρός συγκεκριμένες ολοκληρώσεις.
Τι να πεις στον ξένο συνομιλητή σου; Οτι χρειάζεται μια επέμβαση βιοχημική στη ρυθμιστική λειτουργία του νεοελληνικού εγκεφάλου, για να την κάνει στο εξής αρμονική, ικανή να ισορροπεί ένστικτο και διάνοια, συαισθηματική σφαίρα και σφαίρα του λογικού; Για να μην εμφανίζεται ο Ελληνας από τη φύτρα του παράλογου, του ανισορρόπητου, αφημένος εν τέλει στη ροή των γεγονότων, με αποτέλεσμα να τείνει να αυτοεξοντωθεί αναπόφευκτα από τις οργανικές του αντιφάσεις;
Τι παρατηρούμε; Αυτό το “πείραμα της απελπισίας” στη χειμαζόμενη ελληνική κοινωνία, που δείχνει “επιτυχημένο” με την αδράνεια των πολιτών και που αποτελεί “σπουδή” γι’ αυτούς που το επέβαλαν από απτό συμφέρον…Παρατηρούμε ταυτόχρονοα, όμως, και ένα “ερώτημα” σιωπηλό και αναπάντητο του Ελληνα των μνημονίων και της οικονομικής του συμπίεσης.
Αν, δηλαδή, η αγωνία, η ανασφάλεια, το αίσθημα της αστάθειας στη ζωή του, είναι ο σωστός δρόμος που ακολουθεί ή μήπως πρόκειται για λαθεμένη κατεύθυνση, για κάτι το ανεπανόρθωτο, που ολοένα χειροτερεύει. Με τις πολιτικές αντιφάσεις γύρω του να πληθαίνουν, τα αδιέξοδα να πολλαπλασιάζονται και την πολιτική των μνημονίων να αποφέρει μόνο στα επιχρυσωμένα λόγια των άβουλων της κυβέρνησης.
Από μια άποψη, την πιο αισθητή και σταθμητή, το ερώτημα αυτό του Ελληνα, ιδιαίτερα του εξαθλιωμένου, του άνεργου, του μεροκαματιάρη της αγωνίας της απόλυσης, του Ελληνα που συνωστίζεται και βρίζει στις ατελείωτες ουρές των δημοσίων οργανισμών και υπηρεσιών, των αρμοδίων για την οικονομική του αφαίμαξη, θα έπρεπε να λειτουργήσει ως καταλύτης ανατροπής. Να προσδιόριζε ή να επιτάχυνε εξελίξεις, που θα διόγκωναν την λαική αγανάκτηση, για τα ξεκουρελιασμένα λάβαρα της εθνικής υπερηφάνειας, που είχαν συντάξει γύρω τους χιλιάδες, εκατομμύρια ψυχές Ελλήνων, ολόκληρους αιώνες.
Κι όχι το “πείραμα της απελπισίας” στην ελληνική κοινωνία, η αδράνεια της αυταπάτης, ως παρενέργεια της οικονομικής κρίσης, να αποτελεί τον “μπούσουλα” για την εφαρμογή του και σ’ άλλες κοινωνίες ανθρώπων σε κρίση οικονομική.
Η επινόηση του πειράματος, όμως, που ανέδειξε την ψύχωση της δειλίας και της φοβίας του Ελληνα, αν και εν πολλοίς ανομολόγητη, είναι και αναχρονισμός στενοκέφαλος των δανειστών του. Οσο κι αν οι Ευρωπαίοι δανειστές τα τελευταία χρόνια βραδυπορούν γενικώς, έχουν χρέος να κάνουν κάποιες στοιχειώδεις διακρίσεις. Δεν μπορούν, εξάλλου, να ανακαλύπτουν αυτά που δημιούργησαν οι ίδιοι κάποτε και τα ξεπέρασαν…Τόσο έχει χάσει το μνημονικό της η Ευρώπη;
Η επισήμανση αυτή που αφορά την Ευρώπη, ωστόσο, πρέπει να αποσυσχετιστεί από το δυναμικό του λογισμού του Ελληνα, που σκόνταψε πάνω στο εμπόδιο που έστησαν μπροστά του “μηχανισμοί” πολιτικών σκοπιμοτήτων και λειτουργιών, με βάση συναισθηματική, στηριγμένων ακόμη και στις “φυλολογικές” δομές του νευρικού του συστήματος, με αποτέλεσμα να αποδέχεται “τυφλές πραγματικότητες”, αποκτώντας ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας.
Με όλα εκείνα τα δομικά στοιχεία: Της απώλειας της στοιχειώδους ιστορικής του μνήμης, της ανακατάταξης των βασικών αισθηματων, του εκφυλισμού της γλώσσαςς του στο επίπεδο της λεξιπενίας, της δειλίας και της φοβίας, της διλημματικής του συμπεριφοράς για φυγή ή πάλη, της ανάγκης του για λυτρωμένη διέξοδο…
Το “πείραμα της απελπισίας”, όμως, μπορεί να οδηγήσει και σε ακρότητες εκ μέρους των “πειραματόζωων”, που κατοικούν στην εσχατιά αυτή της Ευρώπης. Και η ψύχωση της δειλίας και της φοβίας, που αδρανοποιούν τη σκέψη, μπορεί να γίνει παράκρουση ψυχρή. Και μπορεί, επίσης, να έχουν αφεθεί να τους παρασύρει το κύμα της πολιτικής μωρίας,αλλά δεν αποκλείεται να επικρατήσει το αίσθημα πως κάτι δεν πάει καλά. Και το αίσθημα αυτό υπάρχει βαθιά στις ρίζες του πολιτισμού του Ελληνα, της στατικής κοσμοθεωρίας τους και της βιοθεωρίας του.
Μπορεί να αποδέχεται το εφήμερο να τυραννάει την σκέψη του, το αδιάκοπα εκτεθειμένο της ατομικής του ζωής, αλλά στο τέλος επιλέγει το στέρεο και αυταπόδεικτο. Αλλωστε, οι πολλοί που διαγκωνίζονται στις γραμμές της αναμονής, το κάνουν από την ελπίδα τους ότι τα μνημόνια εξασφαλίζουν αυτή τη στερεότητα στη ζωή τους, όπως η διλημματική και φοβική κυβερνητική πολιτική τους παρέπεισε να πιστεύουν…
Οταν όμως ξεπεραστεί αυτή η ελπίδα από το μέγεθος των ανερμάτιστων πολιτικών, θα φτάσει ο Ελληνας, κατά τη θεατρική αποστασιοποίηση του Μπρεχτ, στην οργισμένη αποστασιοποιημένη αισθητική του μηδενισμού της πολιτικής απάτης. θα δει το “μηδέν” στην ασκούμενη πολιτική χωρίς φτιασίδια και καμώματα…
Στο επίμαχο ερώτημα πότε μπορεί να υπάρξει αυτή η “ανατροπή” της συμπεριφοράς του Ελληνα-πειραματόζωου, η απάντηση δεν μπορεί να συοδεύεται από χρονικό προσδιορισμό, Η αίσθηση του γράφοντος είναι ωστόσο ότι είμαστε σε απόσταση αναπνοής…Κι ότι η αντίδραση δεν θα έχει την “κομψή ευαισθησία” του απαλού συναισθήματος, απλώς με σωρεία λέξεων σε μια ερημιά πράξεων, κάτι που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στην ελληνική κοινωνία. Η αντίδραση θα είναι ανάλογη της κλίμακας της πολιτικής εξαπάτησης και με τις διαστάσεις του φαινομένου να είσαι “ελεύθερος Ελληνας”.
Αλλά γι’ αυτούς τους “ελεύθερους Ελληνες” θα έχω μια ακόμη ιδιότυπη συνομιλία μαζί σας αύριο…
