Μέχρι τη στιγμή της πτώχευσης της Lehman Brothers το αμερικανικό πολιτικό σύστημα έπασχε ήδη από «κόπωση διάσωσης»: από τις 15 Σεπτεμβρίου του 2008, στις ΗΠΑ είχαν ήδη διασωθεί η Bear Stearns (έμμεσα), η Fannie Mae και η Freddie Mac. Ενώ τα μέτρα που ελήφθησαν ήταν επαρκή για να σωθεί κάθε ένας από αυτούς τους οργανισμούς μεμονωμένα, η προσέγγιση ήταν προφανώς ανεπαρκής για να σταματήσει την ευρύτερη μετάδοση και να αποκαταστήσει τελικά την εμπιστοσύνη. Ήταν σαφές ότι η εμπιστοσύνη στις περαιτέρω διασώσεις και το ρόλο τους είχε φτάσει στο τέλος της.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το πρόβλημα δεν σχετιζόταν απλά με κάποιες τράπεζες, αλλά με το σύστημα γενικότερα. Ο τραπεζικός τομέας έπασχε από έλλειψη πόρων, και η συνηθισμένη θεραπεία των νέων ιδιωτικών κεφαλαίων απλά δεν ήταν διαθέσιμη δεδομένης της αβεβαιότητας για το μέγεθος των ζημιών από τα δάνεια των ακινήτων και των δομημένων πιστωτικών χαρτοφυλακίων.
Η λύση ήταν απλή: αναγκαστικές αυξήσεις κεφαλαίου των τραπεζών – δεν υπήρχε όμως η πολιτική βούληση για να επιβάλει μια τέτοια λύση, τόσο επειδή οι πολίτες σωστά θεώρησαν ότι οι τράπεζες είχαν δημιουργήσει οι ίδιες το πρόβλημα και άρα δεν τους άξιζε η βοήθεια, και επειδή δεν ήταν δυνατό - όπως σπάνια είναι στην πολιτική - να φοβίσεις τους ανθρώπους (Κογκρέσο) να κάνουν κάτι απλώς και μόνο λόγω του τι μπορεί να συμβεί αν δεν το πράξουν.
Η κατάρρευση της Lehman αντιμετώπισε το δεύτερο αυτό πρόβλημα δίνοντας σε όλους μια εικόνα του απόλυτου χάους. Η πολιτική βούληση να εφαρμόσει μια ολοκληρωμένη λύση σχεδόν αμέσως κινητοποιήθηκε. Παρόλες τις αδυναμίες τους, τα μέτρα πέτυχαν τον πρωταρχικό τους στόχο - την πρόληψη περαιτέρω πτωχεύσεων και έτσι αποκαταστάθηκε η εμπιστοσύνη καταθετών και επενδυτών. Συγκρίνετε την κατάσταση του τραπεζικού τομέα των ΗΠΑ σήμερα, με της Ευρώπης. Αν μη τι άλλο, η πολιτική βούληση για την επίλυση του προβλήματος εφαρμοζόταν δυστυχώς αδιακρίτως και έτσι δεν δόθηκε αρκετή προσοχή στην αλλαγή της συμπεριφοράς των τραπεζών και των δομών παροχής κινήτρων. Ουσιάστικα οι τράπεζες πλήρωναν πολύ χαμηλό τίμημα για την απερισκεψία τους.
Η σύγκριση με την ευρωζώνη σήμερα είναι μάλλον προφανής. Για να αποκατασταθεί η σταθερότητα, η ευρωζώνη θα πρέπει να θεσπίσει από κοινού: εγγυημένα ευρωομόλογα που να στηρίζονται σε ακλόνητη δημοσιονομική πειθαρχία. - διαασφάλιση καταθέσεων σε επίπεδο ευρωζώνης - και υποχρεωτικές αυξήσεις κεφαλαίου. Αλλά η πολιτική βούληση για να πράξουμε κάτι τέτοιο δεν θα βρεθεί για όσο διάστημα οι πολιτικοί θεωρούν ότι υπάρχει και άλλος χρόνος ως εναλλακτική λύση. Ακόμα πιο σημαντικό, η απαραίτητη πολιτική βούληση δεν θα βρεθεί αν πιστεύουμε ότι οποιοδήποτε από τους κύριους δικαιούχους, όπως η Ελλάδα, είναι ανάξιος βοήθειας.
Η ελληνική πτώχευση και έξοδος από την ευρωζώνη θα αντιμετωπίσει και τα δύο αυτά ζητήματα. Μετά από την έξοδο των Ελλήνων, οι ηγέτες της Ευρωζώνης δεν θα είναι σε θέση να βρουν περισσότερο χρόνο. Θα αντιμετωπίσουμε μια πολύ σαφή επιλογή: ένωση άμεσα πίσω από μια ολοκληρωμένη λύση για την εξασφάλιση των επισφαλών χωρών (Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία κλπ) ή διάλυση της ευρωζώνης.
Επιπλέον, αυτά τα ολοκληρωμένα μέτρα θα έχουν πολύ μεγαλύτερη δημόσια νομιμοποίηση και αποδοχή. Οι Έλληνες δεν θα θεωρηθούν ως ανάξιοι «καιροσκόποι» - επί του παρόντος μια πραγματικότητα που ασκεί πίεση κατά την επέκταση της στήριξης, όχι μόνο μεταξύ των Γερμανών. Τα μακάβρια οράματα για την μετά-την-έξοδο εποχή απλά ενθαρρύνουν στους Έλληνες την πεποίθηση ότι η Ευρώπη δε θα επιτρέψει την κατάρρευση της χώρας.
Οι πολίτες είναι πιο έξυπνοι από ότι πιστεύουν οι πολιτικοί. Η εμπειρία των διασώσεων της Wall Street και των άλλων τραπεζών και, στη συνέχεια, η πορεία τους να μη σημειώνει ορατή αλλαγή στη συμπεριφορά ή τις δομές κινήτρων, έχει σφραγιστεί στη συνείδηση των πολιτών. Για αυτό εξάλλου υπάρχει τόσο μικρή στήριξη για τη διάσωση θεσμών που απλά φταίνε.
Πώς λοιπόν διαχωρίζουμε ποιες χώρες είναι άξιες διάσωσης; H απάντηση είναι απλή. Η ευρωζώνη θα πρέπει να βοηθήσει τις χώρες εκείνες που πρώτα βοηθούν τους εαυτούς τους. Έτσι, δεν θα πρέπει να συνεχίσουμε αυτή την ατελείωτη σειρά λήψης ημίμετρων που τραυματίζουν την εμπιστοσύνη με αντάλλαγμα περισσότερο χρόνο: στην καλύτερη περίπτωση, απλά αναβάλλουν το αναπόφευκτο και μεγενθύνουν τις επιπτώσεις του. Είναι πλέον καιρός να θέσουμε την Ελλάδα εκτός ευρώ και να λειτουργήσει έτσι ως καταλύτης νομιμοποιώντας τα μέτρα που απαιτούνται για να σωθεί η υπόλοιπη ευρωζώνη.
