Η οργάνωση, η διεύθυνση της εργασίας, αλλά και η εκπλήρωση των νομίμων υποχρεώσεων του εργοδότη προϋποθέτει και...
συνεπάγεται την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων, τόσο απλών (π.χ. ονοματεπώνυμο, εργασιακή εμπειρία, επίπεδο εκπαίδευσης) όσο και ευαίσθητων (π.χ. κατάσταση της υγείας). Ανακύπτει συνεπώς εύλογα το ερώτημα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων του εργαζομένου.
Ο γενικός κανόνας που ορίζει το άρθρο 6 του ν. 2472/1997 είναι η υποχρέωση του υπευθύνου επεξεργασίας να γνωστοποιήσει εγγράφως στην Αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων τη σύσταση και λειτουργία αρχείου ή την έναρξη της επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων. Στην περίπτωση επεξεργασίας ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, το άρθρο 7 παρ. 2 του ν. 2472/1997 επιτάσσει την προηγούμενη λήψη άδειας της Αρχής, εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις που ορίζονται περιοριστικά στο άρθρο αυτό. Σύμφωνα, όμως, με το άρθρο 7Α του ν. 2472/1997, ο υπεύθυνος επεξεργασίας απαλλάσσεται από την υποχρέωση γνωστοποίησης του άρθρου 6 του ίδιου νόμου και από την υποχρέωση λήψης άδειας του άρθρου 7, όταν η επεξεργασία πραγματοποιείται αποκλειστικά για σκοπούς που συνδέονται άμεσα με σχέση εργασίας ή έργου ή με παροχή υπηρεσιών στο δημόσιο τομέα και είναι αναγκαία για την εκπλήρωση υποχρέωσης που επιβάλλει ο νόμος ή για την εκτέλεση των υποχρεώσεων από τις παραπάνω σχέσεις και το υποκείμενο έχει προηγουμένως ενημερωθεί.
Η ιδιωτική ζωή του εργαζομένου δεν τερματίζεται με την είσοδό του στο χώρο εργασίας, αλλά επεκτείνεται υπό προϋποθέσεις και κατά τη διάρκεια της εργασίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο εργοδότης δεν έχει το εύλογο συμφέρον να παρακολουθεί και να ελέγχει την αποδοτικότητα του εργαζομένου, καθώς επίσης να περιφρουρεί και την περιουσία του, στο πλαίσιο πάντοτε της αρχής της αναλογικότητας. Τα χρησιμοποιούμενα μέσα για την εξυπηρέτηση αυτών των συμφερόντων, ωστόσο, δεν πρέπει να διεισδύουν άμετρα στην ιδιωτική σφαίρα του εργαζομένου, καθιστώντας τον αέναο αντικείμενο παρακολούθησης. Σε κάθε περίπτωση ο εργαζόμενος πρέπει να είναι ενήμερος για τα δεδομένα που ο εργοδότης καταγράφει, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο ο εργοδότης ελέγχει την αποδοτικότητά του.
Η επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων επιτρέπεται, καταρχήν, εφόσον το υποκείμενο των δεδομένων, δηλαδή ο εκάστοτε εργαζόμενος, έχει συγκατατεθεί προηγουμένως ρητά, ελεύθερα και ειδικά για την επεξεργασία (άρθρα 5 παρ. 1 και 2 στοιχ. α΄ του ν. 2472/1997). Κατ εξαίρεση, επιτρέπεται η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, και χωρίς τη συγκατάθεση του εργαζομένου, εφόσον πληρούται κάποια από τις περιοριστικά απαριθμούμενες προϋποθέσεις της παρ. 2 του άρθρου 5 του ν. 2472/1997. Συχνά ανακύπτουν έντονα ερωτήματα κατά πόσον η συγκατάθεση των εργαζομένων είναι ελεύθερη, ρητή, ειδική και παρέχεται μετά από επαρκή ενημέρωση και με πλήρη επίγνωση των συνεπειών της συλλογής και επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων, στο μέτρο που το υποκείμενο των δεδομένων βρίσκεται σε θέση εξάρτησης σε σχέση με τον εργοδότη. H έντονη ανάγκη διασφάλισης ή ακόμα και διατήρησης μιας θέσης εργασίας εξασθενίζει συχνά το δικαίωμα του εργαζομένου να αρνηθεί να γνωστοποιήσει τα προσωπικά του δεδομένα στον εργοδότη ή ακόμα και να ρωτήσει το λόγο, για τον οποίο αυτός τα ζητεί. Επίσης, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται η πρακτική αδυναμία των εργαζομένων να προσδιορίσουν τις πιθανές μελλοντικές χρήσεις των καταγεγραμμένων πληροφοριών. Για το λόγο αυτό, γίνεται δεκτό ότι η συγκατάθεση του εργαζομένου δεν είναι έγκυρη, όταν ο εργαζόμενος αδυνατεί εν τοις πράγμασι να αρνηθεί τη συγκατάθεσή του. Τα παραπάνω ζητήματα, σε συνδυασμό με την έκταση των προσωπικών δεδομένων που συχνά μπορεί να συλλέγει ο εργοδότης, εκθέτουν τον εργαζόμενο στον κίνδυνο να χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα του κατά τρόπο αθέμιτο.
-Δικαιούται ο εργοδότης μου να παρακολουθεί τον ηλεκτρονικό μου υπολογιστή;
Στο ζήτημα της παρακολούθησης του ηλεκτρονικού υπολογιστή του εργαζομένου ισχύει η αρχή ότι η πρόληψη θα πρέπει να είναι πιο σημαντική από την ανίχνευση. Ως εκ τούτου, το συμφέρον του εργοδότη εξυπηρετείται καλύτερα με την πρόληψη της κακής χρήσης του διαδικτύου παρά με τη διαπίστωσή της. Ο εργοδότης οφείλει να πληροφορεί τον εργαζόμενο (i) για την παρουσία, τη χρήση και το σκοπό οποιουδήποτε εξοπλισμού ανίχνευσης ή και οποιασδήποτε συσκευής που ενεργοποιείται όσον αφορά το σταθμό εργασίας του και (ii) για οποιαδήποτε κακή χρήση ηλεκτρονικών επικοινωνιών που ανιχνεύεται (ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ή διαδίκτυο), εκτός αν υπάρχουν σημαντικοί λόγοι που αιτιολογούν τη συνέχιση της μυστικής επιτήρησης, πράγμα που δεν συμβαίνει συνήθως. Η άμεση πληροφόρηση μπορεί να επιτευχθεί εύκολα με λογισμικό, όπως τα προειδοποιητικά παράθυρα, που ανοίγουν και προειδοποιούν τον εργαζόμενο ότι το σύστημα ανίχνευσε μια μη επιτρεπόμενη χρήση του δικτύου ή και έλαβε μέτρα για την πρόληψή της(95/46/EΚ).
-Δικαιούται ο εργοδότης μου να με παρακολουθεί με σύστημα βιντεοεπιτήρησης;
Οποιοδήποτε σύστημα παρακολούθησης εργαζομένων δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την επιτήρηση των εργαζομένων εντός των χώρων εργασίας, εκτός από ειδικές εξαιρετικές περιπτώσεις, όπου αυτό δικαιολογείται από τη φύση και τις συνθήκες εργασίας και είναι απαραίτητο για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων ή την προστασία χώρων κρίσιμων υποδομών (π.χ. στρατιωτικά εργοστάσια, τράπεζες, εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου). Για παράδειγμα, σε έναν τυπικό χώρο γραφείων επιχείρησης, η βιντεοεπιτήρηση πρέπει να περιορίζεται στους χώρους εισόδου και εξόδου, χωρίς να επιτηρούνται συγκεκριμένες αίθουσες γραφείων ή διάδρομοι. Η βιντεοεπιτήρηση μπορεί να επιτρέπεται επίσης σε ειδικούς χώρους, όπως ταμεία ή χώρους με χρηματοκιβώτια, ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό κ.λπ., υπό τον όρο ότι οι κάμερες εστιάζουν στο αγαθό που προστατεύουν κι όχι στους εργαζόμενους. Επίσης, σε ειδικούς χώρους, όπως χώροι με ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις, ο υπεύθυνος βάρδιας ή ο υπεύθυνος ασφαλείας μπορεί να παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο τους χειριστές μηχανημάτων υψηλής επικινδυνότητας, με σκοπό να επέμβει άμεσα αν συμβεί κάποιο περιστατικό ασφαλείας.
-Δικαιούται ο εργοδότης μου να εγκαταστήσει σύστημα γεωγραφικού προσδιορισμού (gps) στο αυτοκίνητό μου, στο κινητό μου τηλέφωνο ή σε κάποια άλλη συσκευή που χρησιμοποιώ;
Η εγκατάσταση του συστήματος γεωγραφικού προσδιορισμού δεν παραβιάζει την ιδιωτική σφαίρα του εργαζομένου, όταν δεν αποσκοπεί στην παρακολούθηση του εργαζομένου, αλλά στην αποδοτικότερη λειτουργία της επιχείρησης (π.χ. μέσω της βελτιστοποίησης της ακολουθούμενης διαδρομής) και στην ενίσχυση της ασφάλειας των εργαζομένων. Στην περίπτωση που η εγκατάσταση έχει γίνει προς διευκόλυνση των εργαζομένων για την ταχεία εύρεση του τόπου προορισμού, τότε το σύστημα πρέπει να τοποθετείται αποκλειστικά και μόνο για αυτό το σκοπό και ο εργαζόμενος να διατηρεί το δικαίωμα να το απενεργοποιήσει, όταν το επιθυμεί. Η αξιολόγηση της επαγγελματικής αποδοτικότητας του εργαζομένου που βασίζεται στην παρακολούθηση της συμπεριφοράς του με τεχνικά μέσα συνιστά, καταρχήν, υπέρμετρη επεξεργασία και παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας.
-Δικαιούται ο εργοδότης μου να παρακολουθεί την ηλεκτρονική επικοινωνία μου;
Η παρακολούθηση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου των εργαζομένων μπορεί να θεωρείται απαραίτητη μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Για παράδειγμα, η παρακολούθηση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενός εργαζομένου μπορεί να αποδειχθεί απαραίτητη για να εξασφαλιστεί επιβεβαίωση ή απόδειξη ορισμένων ενεργειών εκ μέρους του. Οι ενέργειες αυτές θα πρέπει να περιλαμβάνουν ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ δραστηριότητα εκ μέρους του και η παρακολούθηση να είναι απαραίτητη για την υπεράσπιση των νομίμων συμφερόντων του εργοδότη. Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, όταν ο εργοδότης έχει νομική ευθύνη για τις ενέργειες του εργαζομένου. Τα δεδομένα πρέπει να συλλέγονται για ένα συγκεκριμένο, ρητώς καθορισμένο και νόμιμο σκοπό και να μην υφίστανται περαιτέρω επεξεργασία με τρόπο ασύμβατο με τους σκοπούς αυτούς. Αν η επεξεργασία των δεδομένων δικαιολογείται για την ασφάλεια του συστήματος, δεν μπορεί στη συνέχεια να γίνει άλλη επεξεργασία των δεδομένων αυτών για άλλο σκοπό, όπως η παρακολούθηση της συμπεριφοράς του εργαζομένου. Ο εργοδότης πρέπει να ενημερώνει σαφώς τους εργαζόμενους σχετικά με τη θεμιτή χρήση των ηλεκτρονικών επικοινωνιών στο χώρο εργασίας. Ως εκ τούτου, δεν επιτρέπεται η μυστική παρακολούθηση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τους εργοδότες, εκτός αν αυτό επιτρέπεται από ειδική διάταξη νόμου βάσει του άρθρου 13 της Οδηγίας 95/46/ΕΚ.
-Δικαιούται ο εργοδότης μου να παρακολουθεί τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις μου;
Οι τηλεφωνικές συνδιαλέξεις, (τόσο ως προς το περιεχόμενό τους όσο και ως προς τα εξωτερικά γνωρίσματα της κλήσης, δηλαδή τον αριθμό κλήσης και τη διάρκεια της συνομιλίας) που πραγματοποιούνται από το χώρο εργασίας, αποτελούν μέρος της ιδιωτικής ζωής των εργαζομένων και προστατεύονται τόσο από τον νόμο για την προστασία των προσωπικών δεδομένων όσο και από ειδικότερες διατάξεις για την προστασία του απορρήτου των ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Η άρση του απορρήτου μπορεί να γίνει μόνο υπό τις περιοριστικές εγγυήσεις του νόμου.
-Μπορώ να μάθω στατιστικές πληροφορίες για μια επιχείρηση (π.χ. αριθμός εργαζομένων);
Δεν λογίζονται ως δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τα στατιστικής φύσεως συγκεντρωτικά στοιχεία, από τα οποία δεν μπορούν να προσδιοριστούν τα υποκείμενα των δεδομένων. Ως εκ τούτου, τα στατιστικής φύσεως στοιχεία δεν προστατεύονται από τον νόμο για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
