(και υπεύθυνη για το χώρο εκ μέρους της 13ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων) Ελ. Κανάκη και τον αρχαιολόγο του δήμου Κ. Τζωράκη.
Η δημοτική αρχή Μαλεβιζίου έχει ήδη αναθέσει σε εξειδικευμένο αρχιτέκτονα – αποτυπωτή, το έργο της εκπόνησης της σχετικής μελέτης αποκατάστασης του φρουρίου και στο χώρο εργάζονται ήδη τα πρώτα συνεργεία, που σκοπό έχουν να τον αποψιλώσουν και να τον καθαρίσουν, έτσι ώστε αμέσως μετά να αρχίσει η διαδικασία αποτύπωσης του κάστρου.
Πρόκειται για την έναρξη της υλοποίησης μιας πρωτοβουλίας του δημάρχου Κ. Μαμουλάκη, η οποία ξεκίνησε με στόχο να αποκατασταθεί και να αναδειχθεί ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία δήμου Μαλεβιζίου, το ενετικό φρούριο του Παλαιοκάστρου, που τις τελευταίες δεκαετίες είχε εγκαταλειφτεί στο έλεος της φθοράς.
Η δημοτική αρχή Μαλεβιζίου, σε συνεννόηση με την αρμόδια 13η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, έχει αναλάβει με δικές της δαπάνες την εκπόνηση της σχετικής μελέτης, προκειμένου το μνημείο να ενταχθεί σε πρόγραμμα χρηματοδότησης και να ξεκινήσουν άμεσα οι εργασίες συντήρησης, ανάδειξης και αποκατάστασής του. Παράλληλα με δαπάνη του δήμου θα πραγματοποιηθεί η τοπογράφιση του χώρου.
O κ. Μαμουλάκης σε δηλώσεις του υπογράμμισε την τεράστια πολιτιστική και ιστορική αξία του εν λόγω μνημείου, ευχαρίστησε την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και την προϊσταμένη της κ. Β. Συθιακάκη και την αρχαιολόγο Ελ. Κανάκη για την άψογη συνεργασία, καθώς επίσης και τα μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου Παλαιοκάστρου και τον πρόεδρό του Κ. Μαρκάκη για την καθοριστική συμβολή του στις εργασίες καθαρισμού. «Η αποκατάσταση και η ανάδειξη του ενετικού φρουρίου στο Παλιόκαστρο, είναι η ελάχιστη συμβολή μας απέναντι στο μεγάλο χρέος που έχουμε στην ιστορία και τον πολιτισμό του τόπου μας. Η εγκατάλειψη ενός τόσο σημαντικού μνημείου στην περιοχή μας, δε μπορούσε να γίνει αποδεκτή από τη δημοτική αρχή η οποία παρά τη δυσμενή οικονομική συγκυρία, αναλαμβάνει το κόστος της σχετικής μελέτης ανάπλασης. Στόχος μας είναι το φρούριο του Παλαιοκάστρου να αποκατασταθεί και να αποδοθεί ως επισκέψιμο μνημείο για τους κατοίκους και επισκέπτες της περιοχής. Με την ανάδειξη ενός ακόμα σημαντικού μνημείου ενισχύουμε τις πολιτιστικές μας παρεμβάσεις στην περιοχή του δήμου. Αν και γνωρίζουμε επακριβώς την τεράστια ανάγκη που έχει ο Δήμος μας σε έργα υποδομής, δεν σκοπεύουμε να ακολουθήσουμε το λάθος μοντέλο της μονόπλευρης ανάπτυξης. Μαζί με τη καθημερινή μάχη για την εξασφάλιση των αναγκαίων υποδομών, ένας παράλληλος αγώνας δίνεται για την πολιτιστική ανάπτυξη του Μαλεβιζίου», δήλωσε χαρακτηριστικά ο δήμαρχος.
Λίγα λόγια για το Φρούριο του Παλαιοκάστρου.
Το φρούριο του Παλαιοκάστρου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μεσαιωνικά μνημεία του νησιού.
Στη ίδια θέση προϋπήρχε παλαιότερο φρούριο που κτίστηκε από τον αρχιπειρατή Ενρίκο Πεσκατόρε, αμέσως μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Γενουάτες στις αρχές του 13ου αιώνα.
Τ0 Βενετικό φρούριο του Παλαιοκάστρου που χτίστηκε αργότερα αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο των φρουριακών οχυρώσεων του Χάνδακα και ανοικοδομήθηκε όταν φάνηκε η αδυναμία του φρουρίου του Χάνδακα, να αποτρέψει αποτελεσματικά την διείσδυση των εχθρικών πλοίων στον παρακείμενο κόλπο των Φρασκιών.
Το φρούριο του Παλαιοκάστρου ξεκίνησε να χτίζεται το 1573, ολοκληρώθηκε το 1595 και βασίστηκε σε σχέδιο που εκπονήθηκε βάση οδηγιών του αρχιστράτηγου Latino Orsini. Το φρούριο έχει τριγωνική μορφή η οποία καθορίστηκε από το φυσικό ανάγλυφο της θέσης και η απότομη κλίση του βράχου αντιμετωπίστηκε με την υπερύψωση των τειχών που ήταν παράλληλα προς τη θάλασσα.
Η εντυπωσιακή και άριστα σωζόμενη σήμερα καμαρωτή είσοδος του φρουρίου διαμορφώθηκε στη νότια πλευρά του και είναι εν μέρει λαξεμένη στο φυσικό βράχο.
Όπως φαίνεται και στο χάρτη της έκθεσης που εκπόνησε αργότερα ο Fr. Basilikata προς τις Βενετικές αρχές, στο εσωτερικό του φρουρίου δημιουργήθηκαν τρεις ανισόπεδες πλατείες η «Επάνω», η «Μεσαία» και η «Χαμηλή πλατεία», προκειμένου να εξασφαλιστούν ευρύχωροι και επίπεδοι χώροι που θα κάλυπταν τις ανάγκες των αμυνομένων. Αναλυτικότερα, διαμορφώθηκαν στρατώνες, φρουραρχείο, εκκλησία, σκοπιές, αποθήκες όπλων και υδατοδεξαμενές.
Η τοιχοποιία του φρουρίου ακόμη και σήμερα εντυπωσιάζει με την επιμέλεια της στην κατασκευή των ισχυρών τοίχων και των άψογων λεπτομερειών. Στη ΒΑ γωνία σώζονται τα ανάγλυφα του φτερωτού λέοντα του Αγίου Μάρκου και των εμβλημάτων αξιωματούχων της εποχής.
Στην έκθεσή που προαναφέρθηκε ο Βενετός Fr. Basilikata αποκαλύπτει τη βασική στρατιωτική λειτουργία του φρουρίου: "η βολή των πυροβόλων του φτάνει μέχρι τον Αλμυρό, το ακρωτήρι της παραλίας του Γιόφυρο και διασταυρώνεται επίσης με την βολή των κανονιών της πόλης του Χάνδακα, παρόλο που είναι μακριά. Το φρούριο αυτό είναι ικανό, με μέτρια δράση, να αντεπεξέλθει σε κάθε ενδεχόμενη επίθεση και να προστατέψει αποτελεσματικά πλοία, που θα μετέφεραν βοήθεια, γιατί εκεί υπάρχει καλό αγκυροβόλιο». Από το χωρίο αυτό γίνεται εύκολα αντιληπτή η τεράστια σημασία του φρουρίου Παλαιοκάστρου και ο καθοριστικός ρόλος που διαδραμάτισε κατά την υπερεικοσαετή πολιορκία του Χάνδακα από τους Οθωμανούς (1645-1669), η οποία καταγράφεται ως η πλέον μακρόχρονη πολιορκία στην παγκόσμια στρατιωτική ιστορία.
Στη παραλία του Παλαικάστρου σώζεται ακόμα σε άριστη κατάσταση μια ασβεστοκάμινος της ίδιας εποχής, γνωστή και αυτή από το σχέδιο του Basilicata, η οποία αποτελεί ένα από τα καλύτερα δείγματα τέτοιων κατασκευών σε ολόκληρη την Κρήτη.
