Γράφει ο Στέλιος Παπαβέντσης, MRCPCH DCH IBCLC 2010
Δεν απαιτείται τέλεια διατροφή για το θηλασμό. Το μόνο που απαιτείται με το φαγητό της λεχώνας είναι κοινή λογική, όχι υπερβολική ενασχόληση και όχι συνεχής ανησυχία. Αυστηροί κανόνες κάνουν το θηλασμό αχρείαστα πολύπλοκο.
Τρώτε όπως όλος ο κόσμος. Επιλέγετε συνήθως υγιεινές τροφές, προσέχετε τα λιπαρά, δεν καταναλώνετε πολλά γλυκά. Υπάρχουν όμως και μέρες που κάνετε υπερβολές, που πέφτετε πάνω σε όλα τα τηγανητά πιάτα μιας ταβέρνας, που πίνετε αλκοόλ και κάνετε και από κανένα τσιγάρο.
Κάποιος σας λέει ότι, για να κερδίσετε ένα ταξίδι για έξι μήνες σε άγνωστο προορισμό, θα πρέπει να συμφωνήσετε σε ένα αυστηρό διαιτολόγιο: να κόψετε τα καυτερά, τα μπαχαρικά, τα όσπρια, το λάχανο και το κουνουπίδι, τα γαλακτοκομικά, να τρώτε συνεχώς κρέας και σούπες, να πίνετε μόνο νερό σε μεγάλες ποσότητες και για έξι μήνες να μην πιείτε ποτέ καφέ ή αλκοόλ. Τι κάνετε; Το πιο πιθανό είναι ότι επιλέγετε να μείνετε σπίτι σας, να απολαύσετε το συνηθισμένο σας διαιτολόγιο, να κάνετε μικρά ταξιδάκια κάπου κοντά χωρίς επιβαλλόμενες απαιτήσεις και να αφήσετε τα ιδιαίτερα και περίεργα ταξίδια προς το άγνωστο για μια άλλη ζωή.
Κάθε φορά που ένας επαγγελματίας υγείας, ένας συγγενής ή ένας φίλος παραπληροφορεί την έγκυο ή θηλάζουσα μητέρα, παραθέτοντας εκτενή κατάλογο των περιορισμών που πρέπει αυτή να εφαρμόσει στη διατροφή της για όσο θηλάζει, ενθαρρύνει την απόφαση της ίδιας γυναίκας να μην ξεκινήσει το θηλασμό ή να τον σταματήσει πρόωρα. «Μην τρως πορτοκάλια, μπανάνες, φράουλες, γαλακτοκομικά, λάχανο, κρεμμύδι, σκόρδο, ξηρούς καρπούς , φράουλες..». Η αλήθεια είναι ότι το ταξίδι στο άγνωστο που λέγεται γαλουχία δεν απαιτεί από τη μητέρα κανέναν ειδικό περιορισμό, είναι ένα όμορφο ταξίδι με όλη τη χαρά που προσφέρει μια συνηθισμένη, φυσιολογική ζωή.
Κάθε φορά που κάποιος σας απαγορεύει να τρώτε σκόρδο όσο θηλάζετε, απαντήστε με μια ερώτηση: «Πόσο ασφαλές είναι να μη θηλάζω εάν συνεχίσω να τρώω σκόρδο και διακόψω το θηλασμό;» Η απάντηση είναι καθόλου. Το παιδί που θηλάζει μια μαμά που δεν έχει και το καλύτερο διαιτολόγιο είναι πολύ πιο ασφαλές και υγιές από το παιδί που δε θηλάζει καθόλου τη μαμά που κάνει την ιδανική διατροφή. Ο θηλασμός δε χρειάζεται να είναι ιδανική κατάσταση, ένα βουνό που έχουμε να σκαρφαλώσουμε, ένα σύνολο από αυστηρούς κανόνες που δυσκολεύει τη ζωή μας, μια ιδιαιτερότητα που αποθαρρύνει τις γυναίκες. Σύμφωνα με όλα τα επιστημονικά στοιχεία, η επιλογή του «μη θηλασμού» είναι σχεδόν πάντα η χειρότερη για την σωματική και ψυχική υγεία παιδιού και γυναίκας.
Ο θηλασμός είναι φυσιολογική κατάσταση για ανθρώπους κοινούς θνητούς που κάνουν και λάθη στη διατροφή τους. Δεν είναι ιδανική κατάσταση αλλά ο φυσιολογικός τρόπος διατροφής των βρεφών μας. Αν μια μητέρα δέχεται οδηγίες που δυσκολεύουν τη ζωή της, είναι πιο πιθανό να δει το θηλασμό ως βουνό και να μην θηλάσει ή να σταματήσει το θηλασμό. Δεν απαιτείται τέλεια διατροφή για το θηλασμό. Το μόνο που απαιτείται με το φαγητό της λεχώνας είναι κοινή λογική, όχι υπερβολική ενασχόληση και όχι συνεχής ανησυχία. Αυστηροί κανόνες κάνουν το θηλασμό αχρείαστα πολύπλοκο.
Μια ισορροπημένη, ομαλή διατροφή με φυσιολογική ποικιλία, ίδια με την συνιστώμενη για τους ενήλικες γενικότερα, είναι ό,τι χρειάζεται. Η μητέρα που θηλάζει πρέπει να τρώει ανάλογα με την όρεξή της, όχι με το ζόρι.
Η λεχώνα πρέπει να καταναλώνει όλες τις κατηγορίες τροφίμων: γαλακτοκομικά, δημητριακά, λαχανικά, φρούτα, όσπρια, ψάρια, κρέας, αυγό, ξηροί καρποί. Δεν αποκλείουμε τίποτα προκαταβολικά από τη διατροφή της λεχώνας.
Εμείς οι ενήλικες τρώμε κανονικά τυρί και δεν απαγορεύεται προκαταβολικά να το καταναλώσουμε επειδή 2 από μας θα αναπτύξουν αλλεργία. Έτσι και με το θηλασμό, από τα 100 μωρά τα 98 θα ωφεληθούν από τα πολύτιμα συστατικά του τυριού το οποίο καταναλώνει η μητέρα τους. Δύο μπορεί να αναπτύξουν αλλεργία, οπότε οι μητέρες τους, σε συνεργασία με το γιατρό τους, θα δοκιμάσουν να διακόψουν την κατανάλωση γαλακτοκομικών.
Δεν πρέπει να αποκλείουμε από τη διατροφή όλων ανεξαιρέτως των λεχώνων συγκεκριμένα τρόφιμα όπως σκόρδο, κρεμμύδι, πράσινα λαχανικά, όσπρια, λάχανο, καυτερά, όξινα φρούτα. Αυθαίρετοι περιορισμοί στη διατροφή, χωρίς επιστημονική βάση, δυσκολεύουν τη ζωή της μητέρας, δημιουργούν προβλήματα υγείας, μονοτονία, ταλαιπωρία και οδηγούν στην εγκατάλειψη του θηλασμού. Επίσης δημιουργούν μονοτονία στη γεύση και για το παιδί. Η ποικιλία στη διατροφή της μητέρας μεταφράζεται σε ποικιλία στη γεύση του μητρικού γάλακτος και αυτή σε μεγαλύτερη ευκολία το παιδί να δεχτεί διαφορετικές τροφές όσο μεγαλώνει. Αν η μητέρα τρώει σκόρδο, το παιδί θα αγαπήσει το σκόρδο στο φαγητό του όταν θα είναι 18 μηνών!
Οι περιοριστικές αυτές οδηγίες, πολλές φορές μάλιστα δοσμένες από ειδικούς και μη με τις καλύτερες προθέσεις, οδηγίες που οδηγούν τις μητέρες να πιστέψουν ότι πρέπει να έχουν την τέλεια διατροφή για να θηλάσουν, συνιστούν βλαβερά ταμπού, αχρείαστα εμπόδια στο θηλασμό και ακατάλληλες παρεμβολές σε αυτόν.
Όλες οι μητέρες, εκτός από τις σοβαρά απιχνασμένες, μπορούν και παράγουν γάλα σε επαρκή ποσότητα και ποιότητα για να υποστηρίξουν πλήρως ...
την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού τους κατά τους πρώτους 6 μήνες μέσα από αποκλειστικό θηλασμό. Έρευνες και η εμπειρία δείχνουν ότι ακόμα και σκελετωμένες γυναίκες στην Αφρική σε καιρούς κρίσης και λοιμών είναι πιθανό να διατηρούν το μωρό τους εύρωστο μέσα από το θηλασμό.
Άλλες μελέτες που εστιάζουν σε θηλάζουσες μητέρες κατά την περίοδο νηστείας, όπως το ραμαζάνι για τις μουσουλμάνες, συμπεραίνουν ότι η γαλουχία έχει ένα θαυμαστό τρόπο να προφυλάσσει το παιδί, όταν χρειάζεται και σε βάρος της μητέρας. Εάν η διατροφή της είναι πολύ άσχημη, η γαλουχία διατηρείται σε βάρος των αποθηκών της μητέρας. Δηλαδή ο οργανισμός της μητέρας προστατεύει το μητρικό γάλα διατηρώντας τα πολύτιμα συστατικά του, κλέβοντας αυτά τα συστατικά από τις αποθήκες του σώματός της. Ο μεταβολισμός της μητέρας προσαρμόζεται ώστε να κατευθύνει τα θρεπτικά συστατικά προς το στήθος. Για αυτό ακόμα και αν τρέφεστε χάλια, δεν κάνετε κακό στο παιδί αλλά στον εαυτό σας.
Οι παρακάτω συμβουλές θα ήταν καλό να ακολουθούνται όσο γίνεται, αλλά δεν συνιστούν και προϋποθέσεις για να συνεχιστεί ή όχι ο θηλασμός!
Η μητέρα που θηλάζει χρειάζεται περίπου 500 θερμίδες την ημέρα επιπλέον από ό,τι πριν την εγκυμοσύνη της: το καλύτερο είναι τις πάρει μέσα από ένα θρεπτικό ενδιάμεσο των γευμάτων σνακ, για παράδειγμα ένα τοστ ή ένα σάντουιτς με τυρί και γαλοπούλα ή ένα γιαουρτάκι.
Το τι τρώει μια μητέρα δεν επηρεάζει την ποσότητα στο μητρικό γάλα πρωτεϊνών. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να τρώει καταναγκαστικά κάθε μέρα κρέας: είναι αυθαίρετο, μονότονο, δημιουργεί προβλήματα υγείας και δεν ωφελεί σε τίποτα. Το τι τρώει μια μητέρα επηρεάζει κυρίως την ποσότητα στο μητρικό γάλα σε υδατοδιαλυτές βιταμίνες (Β), όπως και σε ωφέλιμα λιπαρά ω3.
Συμπληρώματα ασβεστίου δεν χρειάζονται σε μια φυσιολογική μητέρα που θηλάζει. Η ποσότητα ασβεστίου στο μητρικό γάλα δεν επηρεάζεται από τη διατροφή της. Το ασβέστιο προέρχεται από κινητοποίηση του ασβεστίου από τα οστά της μητέρας. Έρευνες δείχνουν ότι αυτή η παροδική αφαλάτωση των οστών της μητέρας δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα, ενώ μετά από δεκαετίες οι μητέρες που θήλασαν για τουλάχιστον έξι μήνες προστατεύονται από οστεοπόρωση. Τέτοια συμπληρώματα δεν πρέπει να δίνονται σε όλες τις γυναίκες ως ρουτίνα.
Η γυναίκα δεν πρέπει να πίνει γάλα με το ζόρι. Δεν χρειάζεται παραπάνω γάλα και δεν «κατεβάζει» περισσότερο γάλα καταναλώνοντας περισσότερα γαλακτοκομικά. Επιπλέον δεν πρέπει η μητέρα να πίνει νερό με το ζόρι. Μόνο να ακούει τη δίψα της, η οποία φυσιολογικά αυξάνεται κάθε φορά που θηλάζει. Οδηγίες να λαμβάνει η λεχώνα οπωσδήποτε 3 λίτρα υγρά την ημέρα ή 15 ποτήρια νερού είναι αυθαίρετες, δυσκολεύουν αναίτια το θηλασμό και δεν πρέπει να δίνονται! Υπερκατανάλωση υγρών δεν αυξάνει το γάλα που παράγεται. Αλλά από την άλλη μεριά, μην αγνοείτε, μην παραβλέπετε τη δίψα σας. Σε κάθε ευκαιρία και όταν κάθεστε να θηλάσετε, μην αμελείτε να έχετε ένα ποτήρι νερό δίπλα σας εάν διψάτε.
Η θηλάζουσα μητέρα δεν πρέπει να τρώει μόνο σούπες ή φαγητό νοσοκομείου! Κανείς δεν αντέχει μια τόσο περιοριστική διατροφή, χωρίς λόγο και αιτία, για παραπάνω από μερικές εβδομάδες.
Όσον αφορά τα συμπληρώματα σιδήρου, οι ανάγκες της λεχώνας σε σίδηρο δεν αυξάνονται κατά το θηλασμό αλλά μειώνονται! Υπάρχει λιγότερη αιμορραγία μετά τον τοκετό και με τη γαλουχία καθυστερεί η έλευση των αιμορραγιών της περιόδου. Το συμπλήρωμα σιδήρου μπορεί να προκαλέσει στο παιδί δυσκοιλιότητα. Δεν πρέπει να δίνεται σε όλες τις γυναίκες ως ρουτίνα αλλά μόνο σε όσες έχουν αναιμία, μεγάλη απώλεια αίματος ή άλλες ενδείξεις.
Ο αποκλειστικός θηλασμός για έξι μήνες προστατεύει τη γυναίκα από την παχυσαρκία. Τα κιλά της εγκυμοσύνης χάνονται πιο εύκολα και γρήγορα. Γυναίκες που δε θηλάζουν ή που δίνουν συμπλήρωμα έχουν τάση να κρατούν κιλά μετά τον τοκετό.
Μπορεί μια μητέρα να κάνει δίαιτα κατά το θηλασμό; Μπορεί να γίνει υπό προϋποθέσεις, όπως και γυμναστική. Οι μελέτες δείχνουν ότι πρόσληψη 500 θερμίδων λιγότερων από το συνιστώμενο (όχι κάτω από 1500 την ημέρα) και απώλεια έως 2 κιλών το μήνα (μισό κιλό την εβδομάδα) δεν επηρεάζουν αρνητικά το παιδί και την ανάπτυξή του. Υπερβολικές δίαιτες, περιοριστικές ή μονοφαγίες πρέπει πάντα να αποφεύγονται, είτε μια γυναίκα θηλάζει είτε όχι.
Αερόβια άσκηση, αλλά και ήπια αναερόβια δεν ασκούν καμία επίδραση στο μητρικό γάλα και το θηλασμό. Είναι μύθος ότι η θηλάζουσα μητέρα δεν πρέπει να γυμνάζεται. Πρέπει να ζει μια φυσιολογική ζωή και να προσέχει τον εαυτό της.
Δεν πρέπει να δίνεται οδηγία όλες οι μητέρες που θηλάζουν να αποφεύγουν τα γαλακτοκομικά. Κάνουν κακό στον εαυτό τους χωρίς λόγο. Έρευνες δείχνουν ότι με τον αυθαίρετο αυτό περιορισμό λαμβάνουν λιγότερες πρωτεΐνες, ασβέστιο, βιταμίνη D με επιπτώσεις στις αποθήκες του σώματός τους. Ακόμα και αν στην οικογένεια υπάρχει ιστορικό αλλεργιών, δεν πρέπει να κόβονται προληπτικά τα γαλακτοκομικά, παρά μόνο εάν και εφόσον το μωρό εμφανίσει σημάδια αλλεργίας.
Εάν το μωρό έχει σημάδια αλλεργίας (έκζεμα, βρογχόσπασμο, αίμα στα κακάκια), γίνεται δοκιμή διακοπής γαλακτοκομικών σε συνεργασία με ειδικό. Γίνεται προσπάθεια να μπουν άλλες πηγές ασβεστίου στη διατροφή της μητέρας, συχνά σε συνεργασία με διατροφολόγο. Σε αρκετές περιπτώσεις απαιτείται συμπλήρωμα ασβεστίου για τη μητέρα.
Όσο περισσότερα ω3 ωφέλιμα λιπαρά τρώει μια λεχώνα, τόσο καλύτερα: ελαιόλαδο, φυτικές μαργαρίνες, ψάρια, θαλασσινά, αυγό έχουν μεγάλες συγκεντρώσεις ωφέλιμων λιπαρών, τα οποία βοηθούν την ανάπτυξη του εγκεφάλου και της όρασης του παιδιού. Πρώιμες έρευνες με θηλάζουσες μητέρες που λαμβάνουν συμπλήρωμα ω3 δείχνουν ότι υπάρχουν οφέλη για το παιδί, ιδιαίτερα εάν αυτό είναι πρόωρο.
Οι μητέρες που δεν τρώνε κρέας πρέπει να αναπληρώνουν τις ποσότητες βιταμινών Β και πρωτεϊνών από άλλες πηγές. Οι αυστηρά χορτοφάγοι χρειάζεται να παίρνουν συμπλήρωμα με τη βιταμίνη Β12.
Μια γυναίκα που θηλάζει επιτρέπεται περιστασιακά να πιει αλκοόλ. Προσπαθήστε να πιείτε όταν είναι πιθανό να μη θηλάσετε κατά το επόμενο δίωρο.
Τέλος μπορείτε να πιείτε μέχρι δύο κούπες καφέ την ημέρα. Καλύτερα φιλτραρισμένο, αν γίνεται σε ώρα που γνωρίζουμε ότι το μωρό δε θα θηλάσει για το επόμενο δίωρο. Προσοχή με την πρόσληψη καφεΐνης από άλλες πηγές (τσάι, σοκολάτα κλπ), ιδιαίτερα κατά τον πρώτο μήνα της ζωής του μωρού, όταν είναι περισσότερο ευαίσθητο να αντιδράσει στην καφεΐνη με νευρικότητα, αϋπνία ή κολικούς.
