«Ψυχή μου, ψυχή μου,
ἀνάστα, τί καθεύδεις
τό τέλος ἐγγίζει... καί μέλλεις θορυβεῖσθαι·
ἀνάνηψον οὖν,
ἵνα φείσηταί σου Χριστός ὁ Θεός,
ὁ πανταχοῦ παρών
καί τά πάντα πληρῶν».
Βρισκόμαστε με την χάρη του Πανάγαθου Θεού στο μέσον της Ε΄ εβδομάδος, της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστή. Είναι η ημέρα πού σε όλους τους Ιερούς Ναούς της οικουμένης ψάλετε ο αδαμιαίος θρήνος ο Μεγάλος Κανόνας, αυτό το θεσπέσιο και αριστουργηματικό έργο του Αγίου Ανδρέου Αρχιεπισκόπου Κρήτης.
Ο Μεγάλος Κανόνας ονομάζετε έτσι γιατί η Ακολουθία του είναι μεγάλη σε μέγεθος ( αποτελείται από εννέα ωδές, έντεκα ειρμούς και 250 τροπάρια), αλλά και σημαντική σε νοήματα, τελείτε στις ενορίες μαζί με την Ακολουθία του αποδείπνου την Τετάρτη το εσπέρας της Ε΄ Εβδομάδος.
Ο Μεγάλος Κανόνας κάνει αναφορά στον βίο και τα έργα των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας αλλά και στις αμαρτωλές πράξεις των ανθρώπων. Σε όλη την διάρκεια της ακολουθίας, οι συμμετέχοντες και πάντες οι εκκλησιαζόμενοι με ταπείνωση και κατάνυξη παρακαλούν τον Θεό να τους Ελεήσει και να τους σπλαχνισθεί χρησιμοποιώντας την χαρακτηριστική έκφραση « Ελέησον με ο Θεός Ελέησον με ».
Σε αυτή την καταπληκτική Ακολουθία που δεσπόζουν τα Θεοφώτιστα λόγια του μεγάλου υμνογράφου, Ανδρέου Αρχιεπισκόπου Κρήτης ο οποίος γεννήθηκε γύρω στα 660 στη Δαμασκό. Γίνεται επίσης αναφορά στο πρόσωπο της Αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας, της οποίας ο κανόνας συμψάλλεται σήμερα και η μνήμη της τοποθετείται στην Κυριακή πού θα έλθει. Ξεχωριστό δε είναι και το θαυμάσιο τροπάριο του Αγίου διακόνου Ρωμανού, πού απευθύνεται στην ψυχή και την προσκαλεί σε εγρήγορση και μετάνοια: « Ψυχή μου, ψυχή μου, ανάστα τί καθεύδεις; Το τέλος εγγίζει και μέλλεις θορυβείσθε ». Καλεί μέσα από αυτό το τροπάριο ο Θεός, την ψυχή του καθενός μας να γρηγορήσει πνευματικά και να μην την κερδίσει ο ύπνος του θανάτου και της αμαρτίας.
Διέρρηξα νύν την στολήν μου την πρώτην,
ήν εξυφάνατό μοι
ο Πλαστουργός έξ αρχής,
και ένθεν κείμαι γυμνός.
Η Αγία Μαρία η Αιγυπτία
Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία καταγόταν από την Αίγυπτο και έζησε τον 6ον αιώνα, την εποχή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία, όπως γνωρίζουμε δεν ήταν μόνο αμαρτωλή, αλλά παρέσυρε και άλλους στην αμαρτία. Όλη της η ύπαρξη είχε μεταστραφεί στον δαιμονισμό της πορνείας, ώστε να ζει μόνο για αυτή την αμαρτία. Και όμως η θαυματουργική δύναμη του Τιμίου Σταυρού στα Ιεροσόλυμα την ξύπνησε από τον λήθαργο. Αγωνίστηκε πνευματικά, νέκρωσε τον ίδιο τον εαυτό της 47 χρόνια μέσα στην έρημο, μονάχη, στο καμίνι της μετανοίας, πού καθαρίζει το χρυσό από τα άχρηστα μέταλλα και τον παριστάνει καθαρό και απαστράπτοντα, κερδίζοντας έτσι και πάλι την ψυχή της που εν συνεχεία παρέδωσε στον Νυμφίο Χριστό.
Ο Άγιος Ανδρέας Αρχιεπίσκοπος Κρήτης
Μοναχός κατ΄ αρχάς στην Μονή του Αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα, ήλθε στην Κωνσταντινούπολη για εκκλησιαστική αποστολή. Εκεί παρέμεινε και ανέλαβε διάφορα εκκλησιαστικά υπουργήματα και τέλος ανεδείχθη Αρχιεπίσκοπος Κρήτης. Απέθανε γύρω στα 740 μ.Χ. στην Ερεσό της Λέσβου. Στην παραλία της Ερεσού τιμάται μέχρι σήμερα ο τάφος του, μια μεγάλη σαρκοφάγος, που βρίσκεται πίσω από το Άγιο Βήμα της ερειπωμένης Βασιλικής της Αγίας Αναστασίας, όπου κατά τους βιογράφους του έχει ταφή. Ήταν λόγιος κληρικός και άριστος υμνογράφος. Η φιλολογική και υμνολογική του παραγωγή είναι αξιόλογος. Το σπουδαιότερο όμως υμνογραφικό του έργο είναι ο Μεγάλος Κανόνας. Τον έγραψε, όπως φαίνεται από διάφορες ενδείξεις, περί το τέλος της ζωής του, κατά δε την μαρτυρία ενός Συναξαρίου, στην Ερεσό, λίγο πριν την τελευτή του.
