Το πραγματικό όμως κόστος του φθηνού ρούχου είναι άλλο και το πληρώνουμε όλοι μαζί. Δυστυχώς, για τους περισσότερους, και όχι μόνο στην Ελλάδα, οι λέξεις Rana Plaza δεν σημαίνουν απολύτως τίποτα.
Αν όμως ανατρέξει κάποιος στα δημοσιεύματα, τέτοιες μέρες πριν από τρία χρόνια, θα ανακαλύψει πως εκεί έγινε ένα από τα πιο πολύνεκρα εργατικά ατυχήματα στην ιστορία. 1167 άνθρωποι άφησαν την τελευταία τους πνοή και περισσότεροι από 2500 τραυματίστηκαν όταν το κτήριο Rana Plaza στη Savar του Bangladesh κατέρρευσε.
Το τεράστιο κτήριο φιλοξενούσε 5 υφαντουργίες, μία τράπεζα και αρκετά καταστήματα. Για καιρό οι εργαζόμενοι διαμαρτύρονταν για την κατάστασή του λόγω των ρωγμών που έκαναν την εμφάνισή τους στους τοίχους του. Ακόμα και οι κρατικές υπηρεσίες προειδοποιούσαν για κινδύνους από το τεράστιο βάρος που καλούνταν αυτή η παλιά κατασκευή να αντέξει.
Ενώ η τράπεζα και τα καταστήματα εκκενώθηκαν από την προηγούμενη της κατάρρευσης ημέρα, οι εργάτες στις υφαντουργίες υποχρεώθηκαν να βρεθούν στις θέσεις τους ώστε να μην μείνει πίσω η παραγωγή των παραγγελιών που κατευθύνονταν σε εταιρίες ρούχων.
Δεν ήταν φυσικά η πρώτη φορά που οι ανάγκες της «Δυτικής μόδας» έγιναν η αιτία να χαθούν ανθρώπινες ζωές. Τραγικές ιστορίες φτάνουν συχνά στις οθόνες μας, τις περισσότερες φορές χωρίς τη δύναμη να αφυπνίσουν.
Και αυτές είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, οι υπόλοιπες, οι πολλές θα μείνουν μέσα σε ένα στενό οικογενειακό κύκλο, προσθέτοντας ακόμη περισσότερη δυστυχία στη δύσκολη καθημερινότητα αυτών των ανθρώπων. Ζούμε σε ένα σημείο καμπής για τις καταναλωτικές μας συνήθειες. Η γκαρνταρόμπα μας ποτέ δεν είχε περισσότερα «κομμάτια» και ποτέ δεν ήταν πιο οικονομική από όσο είναι σήμερα.
Στο σύνολο του πλανήτη, αγοράστηκαν 100% περισσότερα ρούχα το 2015 από ότι 30 χρόνια πριν, ρούχα που είναι προορισμένα να φορεθούν κατά μέσο όρο 7 φορές πριν δουν το δρόμο προς τα άδυτα της ντουλάπας.
Αν σκεφτούμε πως μόνο οι Βρετανοί έχουν αχρησιμοποίητα ρούχα αξίας 45 δισεκατομμυρίων ευρώ, ίσως η εικόνα γίνει πιο καθαρή. Πως όμως φτάσαμε σε αυτό τον κορεσμό; Όλα ξεκίνησαν από τη χαλάρωση των εμπορικών περιορισμών. Μεγάλες εταιρείες αναζήτησαν εργοστάσια σε χώρες με χαμηλά εργατικά κόστη.
Η φθηνή παραγωγή οδήγησε σε χαμηλότερες τιμές για τους καταναλωτές που πλέον μπορούσαν να αγοράσουν περισσότερα, ξοδεύοντας λιγότερα. Και αυτό φάνταζε παραδεισένιο, για τους ίδιους όμως μόνο και μόνο σαν πρώτη ανάγνωση. Τα τελευταία 20 χρόνια, η παραγωγή ενδυμάτων στις ΗΠΑ έχει χάσει το 80% του κύκλου εργασιών της. Αν προστεθούν σε αυτό και οι απώλειες προηγούμενων ετών φτάνουμε μπροστά σε μια σκληρή πραγματικότητα.
Ενώ το 1965 το 95% των ρούχων που φορέθηκαν στη χώρα ήταν “Made in USA”, το 2015 έφτασε στο… 2%. Αυτό για τη χώρα σημαίνει 1,5 περίπου εκατομμύριο χαμένες θέσεις εργασίας. Μπορούν όμως να αγοράζουν πιο φθηνά ρούχα!
Θα πει κάποιος πως αυτές τις δουλειές τις βρήκαν άνθρωποι ίσως με περισσότερη ανάγκη. Η απάντηση μπορεί να ξεκινήσει με δύο λέξεις. Rana Plaza. Και υπάρχουν πολλοί τρόποι να συνεχιστεί. Τα ρούχα μας κατασκευάζονται από εργάτες με τους χαμηλότερους μισθούς στον πλανήτη. Συχνά από μικρά παιδιά που γίνονται θύματα εκμετάλλευσης δουλεύοντας ώρες ατελείωτες για λίγο φαγητό και με υποσχέσεις για πληρωμή κάποια στιγμή.
Σε χώρες με ανύπαρκτη εργατική νομοθεσία, με απουσία ελέγχου στις εγκαταστάσεις, με καθημερινά ατυχήματα χωρίς οι υπεύθυνοι να δίνουν ποτέ λόγο. Και το πρόβλημα δεν σταματάει απλά στην εργασία. Το φαινόμενο της “Fast Fashion” προϋποθέτει φθηνά ρούχα και αξεσουάρ. Το εργατικό κόστος είναι ένας παράγοντας της εξίσωσης. Ένας άλλος είναι οι πρώτες ύλες. Και σε αυτές ο βασιλιάς ακούει στο όνομα «πολυεστέρας».
Βρίσκεται στο 50% τον ρούχων που αγοράζονται καθημερινά. Ευχή για πολλούς, κατάρα για όλους. Ένα παράγωγο πετρελαίου μη βιοδιασπώμενο. Κατασκευάστηκε; Θα κάνει παρέα σε αρκετές γενιές. Ένα προϊόν που χρειάζεται τεράστιες ποσότητας ενέργειας για να κατασκευαστεί. Και όταν οι νέες χώρες παραγωγής δεν σέβονται στο ελάχιστο την ανθρώπινη ζωή, φυσικά θα σεβαστούν ακόμα λιγότερο το περιβάλλον.
Οι τεράστιες ποσότητες ενέργειας που απαιτούνται, παράγονται σε αρχαία εργοστάσια που έχουν οδηγήσει το αποτύπωμα διοξειδίου του άνθρακα της βιομηχανίας ενδυμάτων στο 10% του παγκόσμιου συνόλου και στη δεύτερη θέση όσων μολύνουν το φρέσκο νερό. Τα ρούχα όμως είναι φθηνά…
Ίσως είναι νέες τάσεις που επικρατούν τελευταία και καλούν σε έναν πιο active τρόπο ζωής, στο κυνήγι της εμπειρίας, οπότε κάθε οικονομικός πόρος που οδηγείται σε κάτι ουσιαστικά άχρηστο , στερεί από αυτό το κυνήγι. Ίσως πάλι για κάποιους, δυστυχώς λιγότερους ακόμα, να είναι η αντίδραση στην εκμετάλλευση ανθρώπων και περιβάλλοντος, για όποιους όμως λόγους και να γίνεται αυτή η στροφή, το συνολικό όφελος είναι ανεκτίμητο. Και τα οφέλη του θα τα ζήσουμε όλοι μαζί.
