1.036 μέτρων κοντά στο Πυθαγόρειο της Σάμου, η οποία κατασκευάστηκε έπειτα από εντολή του τυράννου Πολυκράτη τον 6ο αιώνα π.Χ. με σκοπό να μεταφερθεί νερό από την πηγή που βρισκόταν πίσω από το βουνό στην πρωτεύουσα της Σάμου.
Το υδραγωγείο λειτουργούσε στο νησί για περίπου 1.000 χρόνια.
«Τα μαθηματικά φέρνουν κοντά το νερό στη Σάμο» είναι ο τίτλος της εικονοκινητικής ταινίας που δημιούργησαν οι Θ.Π Τάσιος, ο Ν. Μήκας και ο Γ. Πολύζος της Εταιρείας Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας (ΕΜΑΕΤ) που χρηματοδοτήθηκε από τον Σύνδεσμο Τεχνικών Εταιριών Ανωτέρων Τάξεων (ΣΤΕΑΤ).
Αυτό που το κάνει να ξεχωρίζει αιώνες μετά την κατασκευή του είναι το γεγονός ότι η σήραγγα διανοίχθηκε από τα 2 άκρα της συγχρόνως.
Η συνάντηση των 2 τμημάτων κάτω από την κορυφή του βουνού πραγματοποιήθηκε με μαθηματική ακρίβεια, παρά το γεγονός ότι οι γεωλογικές συνθήκες ανάγκασαν τον Μηχανικό Ευπαλίνο να εκτραπεί πολλές φορές από την ευθυγραμμία.
Η θετική έκβαση του έργου οφείλεται στην γνώση της Γεωμετρίας, της Τοπογραφίας, της Γεωδαισίας και της Οπτικής που κατείχαν οι αρχαίοι Έλληνες από τον 6ο αιώνα π.Χ.
Μοναδική πηγή για το Ευπαλίνειο όρυγμα είναι ο Ηρόδοτος, ο οποίος περιγράφει και την κύρια αλλά και τη βοηθητική σήραγγα.
Τοπογραφική αποτύπωση του Ευπαλίνειου ορύγματος
Ο ίδιος, εντυπωσιασμένος από αυτό που είχαν κατασκευάσει οι Σάμιοι, είχε αναφέρει, «Οι Σάμιοι έχουν κατασκευάσει τα σημαντικότερα τεχνικά έργα όλης της Ελλάδος».
Ένα μικρό μέρος του υδραγωγείου είναι επισκέψιμο!
