έλαβε ποτέ - ήταν αυτό που αποτέλεσε το επίκεντρο των συζητήσεων που ακολούθησαν το κλείσιμο των καλπών. Ήταν επίσης αρκετό για να καταστήσει το σχηματισμό κυβέρνησης στη Σουηδία πολύ περίπλοκο για τα κυρίαρχα κόμματα.
Αυτό το ποσοστό, ωστόσο, δεν είναι το μοναδικό που χρήζει ερμηνείας. Σύμφωνα με ανάλυση του Guardian το πραγματικό ζήτημα δεν είναι, όπως θέλει η επικρατούσα αφήγηση η ανοδική πορεία της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, αλλά η συνεχιζόμενη παρακμή των μεγαλύτερων κυβερνητικών/ συστημικών κομμάτων, ο κατακερματισμός του εκλογικού σώματος και η άνοδος ορισμένων μικρότερων κομμάτων.
Σε μια τάση που είναι ορατή σε ολόκληρη την Ευρώπη, η εκλογική βάση των μεγάλων και συστημικών κομμάτων συρρικνώνεται. «Τα μεγαλύτερα κόμματα γίνονται όλο και μικρότερα και τα μικρότερα μεγαλώνουν», δηλώνει η Σάρα ντε Λανζ, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ.
Στην Ευρώπη, τα μέχρι πρότινος μεγάλα κόμματα και οι συμμαχίες που κάποτε κυριαρχούσαν στην πολιτική βρίσκονται σε υποχώρηση, κυρίως στα αριστερά του πολιτικού τόξου, καθιστώντας πιο δύσκολο το σχηματισμό συνασπισμών, ακόμη και σε χώρες όπως η Σουηδία που συνήθως έχουν τέτοιες κυβερνήσεις. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται ασθενέστερες και βραχύτερες κυβερνήσεις.
«Η ολλανδοποίηση της ευρωπαϊκής πολιτικής»
Τα αποτελέσματα των σουηδικών εκλογών ακολούθησαν αυτό το «ευρωπαϊκό μοντέλο». Είναι επιτρεπτός δε, κάποιος παραλληλισμός με την Ολλανδία, σύμφωνα με τη Σάρα ντε Λανζ. Εκεί ο κατακερματισμός έχει γίνει ακραίος: από τη δεκαετία του 1980 το συνολικό ποσοστό των τριών μεγάλων κεντροδεξιών και κεντροαριστερών κομμάτων έχει μειωθεί στο μισό, από 80% σε 40%. Στις τελευταίες εκλογές μάλιστα 28 κόμματα έλαβαν μέρος στις εκλογές και 13 από αυτά κέρδισαν έδρες στο κοινοβούλιο.
Ο Σίμον Χιξ, καθηγητής ευρωπαϊκής συγκριτικής πολιτικής του London School of Economics, σημειώνει σχετικά με τις σουηδικές εκλογές: «για μένα, το μεγαλύτερο συμπέρασμα δεν είναι η περαιτέρω άνοδος των ακροδεξιών, αλλά η εκπληκτική αστάθεια και ο κατακερματισμός του κομματικού συστήματος: η ολλανδοποίηση της ευρωπαϊκής πολιτικής».
Σε όλη τη Δυτική Ευρώπη, από την Γερμανία μέχρι την Γαλλία και από την Ιταλία μέχρι την Αυστρία, τα κόμματα που κυριαρχούσαν σε εθνικό επίπεδο από το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου έχουν χάσει ψήφους ή έχουν εξαφανιστεί εντελώς, όχι μόνο από τους λαϊκιστές αλλά και από κόμματα όπως οι Πράσινοι, τα κόμματα ενάντια της λιτότητας αλλά και νέες κεντρώες κινήσεις.
Η Σουηδία δεν αποτέλεσε εξαίρεση. «Το συμπέρασμα είναι ότι η Σουηδία είναι άλλη μια ευρωπαϊκή χώρα: ένα κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο με τα άκρα να πηγαίνουν καλύτερα, συμπεριλαμβανομένου ενός λαϊκιστικού δεξιού κόμματος», δηλώνει ο Καρλ Μπιλντ, πρώην πρωθυπουργός της Σουηδίας και συντηρητικός. Ο Αλεξάντερ Σταμπ, πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας πιστεύει κάτι αντίστοιχο: «Το αποτέλεσμα των εκλογών της Σουηδίας ακολουθεί τα όσα συμβαίνουν στις δυτικές δημοκρατίες. Ένα ασαφές αποτέλεσμα, περίπλοκες ισορροπίες και παρακμή των mainstream κομμάτων».
Η αύξηση της ρευστότητας στο εκλογικό σώμα
Το αποτέλεσμα των εκλογών στη Σουηδία αποκαλύπτει επίσης μια άλλη ευρωπαϊκή τάση: της αύξηση της ρευστότητας στο εκλογικό σώμα. Σύμφωνα με μια μετεκλογική έρευνα του σουηδικού δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα SVT, ένα 41% των Σουηδών ψηφοφόρων δήλωσαν ότι ψηφίσαν διαφορετικό κόμμα αυτή τη φορά από το 2014.
Μικρότερα και μη συστημικά κόμματα κέρδισαν ψήφους από τα μεγάλα κόμματα και από τις δυο πλευρές του πολιτικού τόξου, δεξιά και αριστερά. Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι Σουηδοί δημοκράτες για παράδειγμα, κερδίσαν ψήφους ισόποσα τόσο από τους κεντροαριστερούς Σοσιαλδημοκράτες, όσο και από τους κεντροδεξιούς Μετριοπαθείς.
Ο Νίκλας Μπολίν, από το Mid Sweden University, υποστηρίζει πάντως ότι το σύστημα της Σουηδίας συνεχίζει ως ένα βαθμό να αντιστέκεται. «Οι σοσιαλδημοκράτες είχαν ένα πολύ άσχημο αποτέλεσμα με βάση τα ιστορικά τους στάνταρτς, αλλά κατάφεραν να πάρουν πάνω από 28%, πολύ καλύτερο ποσοστό, δηλαδή, από τα κεντροαριστερά κόμματα της Ολλανδίας ή της Γαλλίας, για παράδειγμα».
Ωστόσο, η μεγάλη εικόνα είναι αυτή που περιγράφηκε παραπάνω. Και σύμφωνα με τους αναλυτές αυτό έχει σημασία καθώς οι αδύναμοι συνασπισμοί που προκύπτουν στα κατακερματισμένα πολιτικά συστήματα είναι πιο δύσκολο να κυβερνήσουν. «Απαιτούνται συνασπισμοί περισσότερων κομμάτων και κόμματα με ευρεία γκάμα πολιτικών επιλογών», σημειώνει η Σάρα ντε Λανζ.
Αυτό μπορεί να δυσκολέψει τις χώρες να υιοθετήσουν μεταρρυθμίσεις ή πολιτικές σε θέματα κλειδιά, όπως η υποδοχή προσφύγων - ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για πολλούς ψηφοφόρους στις σουηδικές εκλογές - ή να παίξουν αποφασιστικό ρόλο στη διεθνή σκηνή.
Ο δύσκολος δρόμος του σχηματισμού κυβέρνησης στη Σουηδία
Πίσω στην υπόθεση της Σουηδίας η δημιουργία μιας κυβέρνησης δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Το κατακερματισμένο τοπίο που προέκυψε καθιστά αδύνατη την πρόβλεψη του ποιος θα χτίσει την επόμενη κυβέρνηση, μια διαδικασία που πιθανόν να πάρει εβδομάδες.
Όπως ήταν αναμενόμενο, ούτε το κεντροαριστερό μπλοκ του σοσιαλδημοκρατικού πρωθυπουργού Στέφαν Λέφβεν, ούτε η κεντροδεξιά συμμαχία πήραν την αυτοδυναμία. Αυτό από μόνο του δεν είναι ένα ασυνήθιστο φαινόμενο στη Σουηδία. Παράλληλα οι ακροδεξιοί Σουηδοί Δημοκράτες, με ρίζες στο νεοναζιστικό κίνημα, εδραίωσαν τη θέση τους ως τρίτο μεγαλύτερο κόμμα με 17,6%. Παρόλα αυτά δεν έχουν απολέσει το καθεστώς του παρία. Έτσι όλα τα κόμματα έχουν αποκλείσει - προς το παρόν - οποιαδήποτε συνεργασία με την άκρα δεξιά.
Ο Στέφαν Λόφβεν, ο Σοσιαλδημοκράτης πρώην πρωθυπουργός συναντήθηκε τη Δευτέρα με τα στελέχη του κόμματός του για να χαράξει μια κατεύθυνση. Αυτό δεν θα είναι εύκολο. Ο συνασπισμός υπό τους Σοσιαλδημοκράτες κατέλαβε μόλις μια έδρα παραπάνω στο κοινοβούλιο από την δεύτερη μεγαλύτερη συμμαχία της κεντροδεξιάς. Ο Λόφβεν τους απεύθυνε λοιπόν μια έκκληση για να αρθεί το αδιέξοδο.
«Χρειαζόμαστε μια επιχείρηση με πολλαπλά μπλοκ», είπε απευθυνόμενος στους οπαδούς του κόμματός του την Κυριακή. Ωστόσο, η αντίπαλη τετραμερής συμμαχία έχει απορρίψει την προσφορά του, προτρέποντάς τον να παραιτηθεί και να αφήσει εκείνους να σχηματίσουν κυβέρνηση.
Με αυτό το δεδομένο ο Λόφβεν θα μπορούσε να προσπαθήσει να σχηματίσει μια παρόμοια κυβέρνηση με αυτή του 2014. Δηλαδή μια κυβέρνηση μειοψηφίας με τους Πράσινους που θα βασίζεται στην άτυπη υποστήριξη εντός κοινοβουλίου από το πρώην κομμουνιστικό κόμμα της Αριστεράς. Ωστόσο, αυτή θα είναι μια εύθραυστη κυβέρνηση υπό την συνεχή απειλή των ακροδεξιών που θα θέλουν να την ανατρέψουν με την πρώτη ευκαιρία.
Ο Λόφβεν θα μπορούσε επίσης να καλέσει το Κεντρώο και το Φιλελεύθερο Κόμμα να καθίσουν μαζί του στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, τα δυο αυτά κόμματα είναι μέλη της κεντροδεξιάς συμμαχίας μαζί με τους Μετριοπαθείς και τους Χριστιανοδημοκράτες.
Κι εδώ μπαίνει ακόμη ένα στοιχείο. Τα τέσσερα κόμματα παρά τις διαφορές τους, κυρίως όσον αφορά τη μεταναστευτική πολιτική, έχουν συμφωνήσει να προσπαθήσουν να σχηματίσουν μαζί κυβέρνηση. Αυτό και πάλι δεν θα είναι εύκολο και η συμμαχία τους θα χρειαζόταν την υποστήριξη του ακροδεξιού κόμματος για να έχει πλειοψηφία. Στην περίπτωση αυτή θα έπρεπε είτε να κάνει παραχωρήσεις σε επίπεδο πολιτικής, είτε να τους προσφέρει θέσεις κλειδιά στις κοινοβουλευτικές επιτροπές.
Την ίδια στιγμή, η άκρα δεξιά που θέλει μείωση της μετανάστευσης και αποχώρηση της Σουηδίας από την ΕΕ, δηλώνει ότι είναι ρυθμιστής και αναμένεται να ασκήσει σημαντική επιρροή. «Αυτός που θα καταλάβει πρώτος ότι πρέπει να μου μιλήσει θα σχηματίσει πιο εύκολα κυβέρνηση», δήλωσε ο αρχηγός του ακροδεξιού κόμματος Άκεσον.
Προειδοποίησε ότι «έχουμε μια μακρά λίστα αιτημάτων που πρόκειται να θέσουμε σε κάθε διαπραγμάτευση» και κάλεσε τους Μετριοπαθείς και τους Χριστιανοδημοκράτες να συνομιλήσουν μαζί του. Οι ηγέτες των δυο κομμάτων, ωστόσο, αρνήθηκαν το προσκλητήριο.
Αυτό που πάντως έχει σημασία είναι αυτό που σημειώνει, στο the local, ο Νίκολας Άιλοτ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σόντερτον, ότι το ακροδεξιό κόμμα είναι πλέον αρκετά ισχυρό για να στερήσει από τα παραδοσιακά μπλοκ την πλειοψηφία.
«Αυτό ρίχνει πραγματικά το βάρος στα δυο μπλοκ ώστε να προσπαθήσουν να βρουν μια σταθερή κυβερνητική λύση. Αυτή θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει με κάποιο τρόπο τους Σουηδούς Δημοκράτες, αλλά κατά πάσα πιθανότητα αυτό δεν θα γίνει. Έτσι το αποτέλεσμα των Σουηδών Δημοκρατών είναι λιγότερο σημαντικό από το αποτέλεσμα του ανταγωνισμού μεταξύ των δυο παραδοσιακών μπλοκ».
Πηγή
